Zo’n 20 jaar geleden, waarschijnlijk in het voorjaar van 1992, besloot de VPRO voor het toenmalige kunstprogramma Prima Vista enige aandacht te besteden aan het Cantoproject. Die serie was toen bijna af. Er werden twee filmmakers – twee jonge honden – op Rob Møhlmann afgestuurd met de opdracht een item te maken van een kleine vijf minuten. Møhlmann was er enorm mee verguld. Na 10 jaar in afzondering werken aan dit grote project was geen mooiere beloning denkbaar dan een minidocumentaire op de nationale televisie. Het zou nooit gebeuren, maar de oude opnamen zijn er nog.
Wat gebeurde er?
Ik meen dat de documentaire in één of twee dagen werd opgenomen. We woonden nog maar net in de stolpboerderij aan de Westerkerkweg in Venhuizen. Mijn atelier (onder de grote rieten stolp) was net af; de eigen expositieruimte in de stal zou ik pas in 1995 klaar hebben. In het najaar van 1992 zou het item worden uitgezonden, maar toen boorde zich een vliegtuig in de Bijlmerflats en moest Prima Vista begrijpelijkerwijs wijken voor de actualiteit van deze ramp. Alles zou een week opschuiven, maar voor die week was het programma al klaar. De week daarop lukte het ook niet en uiteindelijk viel het item van de plank en werd dus nooit uitgezonden.
Het hele jaar 1995 reisde de Canto Collectie langs 9 plekken in Nederland. Museum Swaensteyn in Voorburg vertelde ik van de opnamen. Men vroeg de videoband op bij de VPRO om hem in het museum te kunnen tonen. De kwaliteit was niet al te best en toen iemand per ongeluk op een recordknop drukte, werd ook nog eens een stukje gewist. De band verdween al snel uit zicht. Onlangs kwam hij echter weer te voorschijn. Ed Ubels zette de oude videoband over op dvd, waardoor hij ook voor de website geschikt kon worden gemaakt. Dit historische materiaal kunt u nu weer bekijken.
Een kleine waarschuwing vooraf
Ik maakte al melding van twee jonge filmmakers. Dat is te merken aan de ambitieuze aanpak van dit item, waarbij een tamelijk forse aanslag wordt gepleegd op uw hersencapaciteit om het allemaal te kunnen blijven volgen.
In 4 minuten en 15 seconden gebeuren maar liefst 9 dingen tegelijk. Allereerst is het liggende beeld opgedeeld in twee staande beelden (1). Rechts zien we – in kleur – telkens de ene Canto na de andere verschijnen (2). Onderin worden titel, Cantonummer, én jaar van vervaardiging vermeld (3, 4 en 5). Het linkerbeeld geeft voortdurend een shot van de toen nog jonge schilder, maar in zwart-wit (6). In die sequentie schuilde een zekere logica. Men begint buiten de boerderij, vervolgt rond de boerderij, dan in het atelier, om ten slotte in de pupil van mijn oog te eindigen. Ondertussen wordt mijn brief aan de redactie letterlijk voorgelezen (7). Tegelijkertijd is een nerveus jazzy (babeladidoedap, etc) muziekje te horen (8). De hectiek van dit alles krijgt halverwege ook vat op de filmmakers. Na een relatief rustig begin wordt het tempo steeds hoger opgevoerd (9). Beide jongens kregen te laat in te gaten dat ze nooit binnen de gestelde tijdlimiet alle Canto’s konden laten zien. Onder een steeds lawaaieriger muziekje schieten de Canto’s door het beeld, waarbij nu ook de titels verdwijnen. Zelfs de volgorde klopt op het laatst niet meer. Misschien is het maar goed dat dit nooit werd uitgezonden…