Exposities

Beste Beesten / Dear Animals

Het hedendaagse dierstuk in Museum Møhlmann

De thematentoonstelling ‘Beste Beesten’ is een breed opgezette tentoonstelling waarbij het dier een centrale rol speelt in het werk van hedendaagse, realistisch en figuratief werkende kunstenaars. Van schilders, tekenaars, grafici en beeldhouwers, niet alleen uit Nederland maar ook uit andere landen: bij elkaar zo’n tien verschillende nationaliteiten van over de hele wereld. Een tamelijk internationaal gebeuren waarbij iedere kunstenaar op volstrekt persoonlijke wijze de toeschouwer een blik gunt op zijn persoonlijke kijk op het beest. Al deze kunstenaars staan aan het einde van een ononderbroken lijn van collega-kunstenaars die zich, sedert de allereerste penseel- en boetseerstreek van zo’n dikke dertigduizend jaar geleden, met het beest op artistieke wijze verbonden hebben gevoeld. Dit feit alleen al zegt onnoemlijk veel over de relatie die wij met het dier zijn aangegaan. Die lange geschiedenis is overigens veel te omvangrijk en te complex om hier in een enkele zin te duiden, maar het heeft er veel van weg dat gedurende al deze millennia de fascinatie voor het beest de oudst denkbare constante in de kunst genoemd mag worden.

Nu zijn de welopgevoeden onder ons gewoon om elkaar in het intermenselijk verkeer met ‘beste’ te begroeten. In dat teken mogen we ook deze tentoonstelling zien. Zo’n aanhef getuigt (in de Nederlandse taal) van respect, broederschap en wellevendheid en mag dus opgevat worden als een welgemeend saluut aan al onze medebeesten. Maar er is meer, want Beste Beesten staat ook voor de ‘beste’ beesten die deze kunstenaars wisten te maken. Het werk getuigt dan ook van een hoog niveau en daarmee vormt het eveneens een loflied op het beest. Waarmee we in een klap ook maar iets willen doen aan de negatieve klank die aan het woord ‘beest’ in vele talen beklijft; denk aan: bête, beast, bestia, Bestie, etc. Het woord is namelijk niet veel meer dan een negatieve, armzalige en verkapte poging om onszelf positief te onderscheiden. Letterlijk betekent ‘beest’ immers ‘redeloos dier’. We geven daarmee indirect toe toch een heel klein beetje dier te zijn, maar dan meteen wel van een heel bijzondere categorie: namelijk een oppersoort, gezegend met hersens die ons tot rede in staat stellen. Maar helaas, veel driften en gedragingen blijken door die zo geroemde rede nog steeds niet te kunnen worden beteugeld en herhaaldelijk zelfs over grenzen te gaan waar het beest allang zou zijn omgekeerd. Dergelijke uitingen van onvermogen zijn we in onze hovaardigheid en onmacht dan ook maar ‘beestachtig’ gaan noemen. Een gotspe, want – al is dat ongerijmde gedrag vaak met geen pen te beschrijven – daar is maar één passend woord voor en dat is: mensachtig. Een redeloos dier valt immers nooit iets te verwijten, een redelijk mens van alles. Het beest is per definitie onschuldig. Wie daar oog voor heeft zal die onschuld in veel van de tentoongestelde werken herkennen. Mogelijk vormt juist dat aspect mede de fascinatie van de hedendaagse kunstenaar voor het redeloze dier, voor het beest; want het veinst niet, het is zoals het is, het leeft zijn leven bij het ogenblik.

Maar er is nog een dimensie die de laatste decennia voor veel dierschilders – en breder gezien: natuurschilders – meespeelt, en dat is de aanslag die het dier ‘mens’ op de natuur pleegt. Dat gebeurt bedoeld en onbedoeld; uit puur winstbejag, uit consumentisme, uit onwetendheid, maar ook noodzakelijkerwijs om simpelweg de eigen overlevingskansen te vergroten. Begrijpelijk en verklaarbaar, maar dat laat onverlet dat de natuur de laatste decennia hevig terugvalt in diversiteit en aantal van soorten. Dat zet de kunstenaar met oog voor het dier extra op scherp. Vandaar dat een flink aantal niet terugschrikt voor verre reizen, de natuur intrekt, of desnoods de dierentuinen bezoekt, want de tijd is nakende dat zij de laatsten zullen zijn die het ‘wilde’ dier nog kunnen observeren en verbeelden. Maar ook het ‘doodgewone’ dier wordt reeds in zijn bestaan bedreigd. Zo belandde onze eigen Huismus onlangs op de Rode Lijst van bedreigde vogelsoorten. Het vormde in 2005 de aanleiding tot de tentoonstelling Passé(r) Domesticus, waaraan maar liefst 50 bezorgde kunstenaars deelnamen. Het dier in de beeldende kunst; voor het eerst in de menselijke geschiedenis: ook daar bedreigd.

Deze tentoonstelling tenslotte, is de vrucht van een slechts bij enkele bijzondere dieren voorkomende ‘gedaanteverwisseling’. De eerste fase bestond uit de conceptie een tentoonstelling te organiseren ter gelegenheid van het 25-jarige kunstenaarsschap van Robin d’Arcy Shillcock. Om dat overzicht te ondersteunen zou zijn werk geflankeerd worden door het werk van enkele bevriende collega’s. Precies daar begon de metamorfose, want wie Robin kent, weet dat hij behalve kunstenaar en dierenliefhebber, ook een gepassioneerde globetrotter is. Er is waarschijnlijk geen werelddeel dat hij niet bezocht heeft. Van de diepvrieskast rond Moermansk tot aan de steengril van de Australische binnenlanden; hij is er geweest, ontmoette er collega-kunstenaars en maakte er vrienden. Veel vrienden. Te veel om hem louter te flankeren. En zo verschoof het accent van deze tentoonstelling van een persoonlijk overzicht naar een dierlijk overzicht, geschoeid op de leest van zijn vele ontmoetingen met collega’s. Een woord van grote dank komt hem zeker toe als het gaat om het bijeenbrengen van deze bonte stoet van kunstenaars, die met elkaar een beestachtig mooie tentoonstelling op poten hebben gezet.

Rob Møhlmann

Deelnemende kunstenaars

Robert Bateman, Dina Belga, Jacqueline Bilheust, Martin Brandsma, Keith Brockie, John Busby, Denis Clavreul, Epko Cordèl, Jaap Deelder, François Desbordes, Siemen Dijkstra, Frâns Faber, Hans Feyerabend, Julian Friers, Joke Frima, Karen Gillis, Robert Greenhalf, Henny van Grol, Ewoud de Groot, Andrew Haslen, Billy Hellsten, Chris Herenius, Hetty Heyster, Herman van Hoogdalem, Annette Isfort, Monica Jonkergouw, Lammert Joustra, Renze Koenes, Diederik Kraaijpoel, Tsunehiko Kuwabara, Rikus van de Meer, Rob Møhlmann, Evert Musch, To Musch-Jager, Panthaleon, Peter Partington, Dag Peterson, Rein Pol, Bernd Pöppelmann, Marjatta Ranta-Iso, Andrea Rich, John Ridder, Ben Rikken, Jurgen af Rolén, Ruth van Royen, Lennart Sand, Johan Scherft, Ed Schouten, Robin d’Arcy Shillcock, Anne Shingleton, Hendrik J. Slijper, Simon van der Sluis, Hilda Snoeyer, Ed Ubels, Janine Vos de Mooy, Siene de Vries, Hiske Wiersma, Hilde Wolters, Sherrie York, Fiona Zondervan, Theo Zwinderman

Een selectie van de getoonde werken