Vanaf 17 november tot en met december hangen zo’n 14 werken van de schilder Rob Møhlmann in het Nationaal Glasmuseum te Leerdam. Het werk begeleidt de daar lopende tentoonstelling Flessen en Design. De uitnodiging vermeldde dat de kunstenaar “momenteel beschouwd kan worden als de belangrijkste flessenschilder van Nederland”. Eervolle vermelding natuurlijk, maar of het schilderen van glaswerk nu werkelijk zo’n gewichtig predicaat rechtvaardigt? En aan “momenteel” kleeft toch ook wel weer iets erg tijdelijks.

De vierkante fles – potloodschets – 70 x 70 cm – Rob Møhlmann

Op 17 november werd in de Kristalwinkel van de Glasfabriek Royal Leerdam het boek ‘Vierkante flessen‘ ten doop gehouden, geschreven door Johan Soetens en uitgegeven door De Bataafsche Leeuw te Amsterdam. In het fraai verzorgde boekwerk waren overigens ook enkele werken van de schilder Rob Møhlmann opgenomen. Het eerste exemplaar werd overhandigd aan prof. dr. J. P. Sigmond, directeur Collecties van het Rijksmuseum te Amsterdam. Twee uur later zou dezelfde professor het schilderij ‘De vierkante fles’ onthullen in het Nationaal Glasmuseum, een tweehonderd meter verderop. Dit werk is – u raadt het al – van de hand van de “belangrijkste flessenschilder van Nederland”, tevens Neerlands belangrijkste schilder van bladderend hout, oude sigarenkistjes, vogellijkjes, roestige spijkers, lichtschakelaars en wat zich ook maar verder als ongeregeld goed mag voordoen.

De vierkante fles – olieverfschets in bruin – 70 x 70 cm – Rob Møhlmann

Voor mijn doen gaat het hier om een relatief groot werk. Het meet 70 x 70 cm. Het toont de bekende, vierkante Bokma-fles op een oud tafeltje in een hoekje van het atelier. De heer Piet Bokma was bij deze gelegenheid ook zelf in levende lijve aanwezig. Deze legendarische naam in geestrijk vocht beklaagde zich tegenover iedereen die het maar horen wilde over het etiket dat hij zonder meer afschuwelijk vond: “ze hadden het nooit in twee delen mogen splitsen!”. Iets wat bij de laatste ‘uplifting’ van het merk wel was gebeurd en waartegen hij, als lid van de Raad van Bestuur, fel geageerd had. Tevergeefs, zoveel werd duidelijk. Verblind door het gespleten etiket kon ook het schilderij in zijn ogen geen graantje genade meer vinden. Alleen toen enkele fotografen bij de onthulling van het kunstwerk hun apparaat trokken, wist hij met verbazende lenigheid pal voor het schilderij op te duiken en het gezicht in een allerbeminnelijkste glimlach te plooien. “En nou nog verkopen!” schaterde hij de schilder toe, die door deze bruuske actie half in een vitrine met kostbaar glaswerk van Andreas Copier was belandt . Maar eenmaal weer overeind gaf deze hem ijs en ijskoud te verstaan “helemaal nóóit iets voor de markt te schilderen.” De wakkere ondernemer in ruste blikte de kunstenaar een ogenblik ontsteld aan. De gedachte iets te produceren zonder aan de markt te denken, moet voor hem een onvoorstelbaarheid van de hoogste orde zijn. Hier knapte meer dan alleen een etiket.

De vierkante fles – de eerste laag – 70 x 70 cm – Rob Møhlmann

Het schilderij is dan ook zeker niet in opdracht gemaakt. Mijn fascinatie gold de lichtwerking en spiegeling van de half gevulde vierkante fles. Bovendien wordt deze op zijn beurt weer gespiegeld in een zeventiende-eeuwse ets van Nicolaas Berchem die daar ingelijst achter staat. De driehonderdvijftig jaar oude voorstelling refereert naar het hedendaagse logo van de fles. Er zit nog wel een kleine, meer verborgen boodschap in het schilderij. Links, in de schaduw van de kist op de voorgrond, ligt een bruine dop. Die is van Cointreau (zeker, ik lust alles waar alcohol in zit). Cointreau is van Saint Rémy, een Franse drank-grootmacht. Deze heeft Bokma en enkele andere oerhollandsche merken nog niet zo lang gelden gewoon opgekocht. Daarnaar verwijst weer het vliegeniersspeldje dat bijna geheel links, rechtop tegen de achterste kist staat. Het rood-wit-blauw gaat van boven naar beneden over in blauw-wit-rood. Zo gaat dat nu eenmaal met marktgericht denken. Alles heeft zijn prijs. Straks zijn er nog een tiental multinationals en die maken dan wereldwijd de dienst uit. Laten we hopen dat tenminste de kunst daar tegen bestand blijft.

De vierkante fles – olieverf op paneel – 70 x 70 cm – Rob Møhlmann